Op 25 maart 2025 heeft ChatGPT een nieuwe update gekregen, die het mogelijk maakt om afbeeldingen, infographics, PowerPoints, schilderijen en muziekstukken met nog meer detail te creëren. Maar wie bezit het auteursrecht op dit soort creaties? Is dat de gebruiker die de prompt heeft gegeven of is dat misschien de ontwikkelaar van de technologie? Bovendien ontstaat de vraag of het gebruik van grote datasets, die van internet worden gehaald om AI-modellen te trainen, inbreuk maken op auteursrechten van mensen die hun werk online hebben staan. In deze blog gaan we dieper in op generatieve AI (GenAI), auteursrecht en eigenaarschap.
Wat is Generatieve AI?
AI-systemen, zoals ChatGPT, LLAMA en Midjourney, worden getraind door allereerst grote sets data te verzamelen. Hierna gaat het AI-systeem proberen om patronen te herkennen. Dergelijke systemen zien 10.000 keer de foto van een dier. Daarbij krijgt het dus ook 10.000 keer te horen of het wel of niet dat dier is. Het model herkent hierdoor een patroon (dit noemen we ook wel leren of het zelflerend vermogen), en geeft bij elke foto een score hoe groot de kans is dat er een dier op de afbeelding staat. Deze data wordt gebruikt wanneer er een nieuwe prompt binnen komt met de vraag of hij een plaatje van een hond kan generen.[1] Door de vergaarde informatie en de herkenning van patronen kunnen zij onder andere afbeeldingen, video’s, muziekstukken en teksten genereren.
Wanneer valt iets onder het auteursrecht?
De bescherming van het auteursrecht biedt mensen die een bepaald origineel werk gecreëerd hebben bescherming toe.[2] De Hoge Raad gaat ervan uit dat een werk een voortbrengsel is van de menselijke geest. Dit recht ontstaat vanzelf, het moet alleen een eigen, oorspronkelijk karakter hebben, dus er moet een zekere mate van creativiteit zijn en het moet een persoonlijke stempel bevatten. Dit exclusieve recht houdt in dat alleen jij het werk mag gebruiken en anderen hier dus geen inbreuk op mogen maken. Wat onder het auteursrecht valt is heel breed. Onder andere zijn dat boeken, tekeningen, foto’s, muziek- en kunstwerken, maar ook interviews, choreografieën of handleidingen.
Is een prompt auteursrechtelijk beschermd?
Er is voor auteursrecht, de creativiteit van een mens vereist. GenAI genereert output op basis van prompts die worden gegeven door mensen, hierbij kunnen ook verschillende prompts gecombineerd worden, een selectie gemaakt worden van wat wel en niet gebruikt gaat worden en zij kunnen nog veranderingen aanbrengen aan het resultaat. De vraag die dan gaat spelen is of al deze input voldoende is om als werk te worden aangemerkt en dus onder het auteursrecht valt. Op dit moment zijn de regels hoe hieromtrent mee moet worden omgegaan nog onduidelijk. Dit zal gaan afhangen af van toekomstige uitspraken in hoeverre er voldoende menselijke inbreng is.[3]
Het verkrijgen van data
Tijdens de verzameling van alle data voor deze AI-systemen, wordt niet altijd gecontroleerd of werken auteursrechtelijk beschermd zijn of dat rechthebbenden bezwaar hiertegen hebben gemaakt. Hierdoor worden partijen vaker aangeklaagd. Een voorbeeld hiervan is een zaak uit september 2024. Het ging hier om een Duitse fotograaf die foto’s verkocht op stockfoto websites. Hij kwam erachter dat zijn foto werd gebruikt om AI-modellen te trainen zonder zijn toestemming, terwijl op de website expliciet vermeld stond dat ‘scraping’ niet is toegestaan. De vraag die speelde was of deze disclaimer voldoende is voor een opt-out regeling. Dit is een manier waarop je kan aangeven, dat je niet wil dat je auteursrecht gebruikt wordt voor het trainen van AI-modellen. Hij had zich beroept op de DSM-richtlijn, waarin staat dat als een maker tegen het gebruik van commerciële tekst- en datamining is, moet hij dat volgens de auteurswet ‘op passende wijze’ bekend maken, door bijvoorbeeld in de code te verwerken dat een AI-systeem, deze gegevens niet mag gebruiken. De wet geeft als voorbeeld dat het machine leesbaar moet zijn, maar is verder niet duidelijk wat er nog meer onder verstaan wordt. De rechter oordeelde dat de disclaimer voldeed aan de eisen van de DSM-richtlijn.[4]
Wat kunt u tegen auteursrechtinbreuken door AI doen?
Het is als eerste belangrijk om te weten dat ´scrapen´ door onderzoeksorganisaties en cultureel erfgoedinstellingen met het oog op wetenschappelijk onderzoek mag, op basis van de AI Act. Wel kan er gebruik gemaakt worden van de opt-out methode. De Federatie Beeldrechten heeft een initiatief gestart genaamd ‘Opt Out Now!’ waar een onafhankelijk en niet-commerciële partij de opt-out faciliteert en beheert.[5] Daarnaast is een andere optie om een disclaimer in bijvoorbeeld in de algemene voorwaarden op te nemen. Daarin kan bijvoorbeeld staan: ‘All rights expressly reserved. The use of this content for text and data mining purposes, including by ai systems, is expressly prohibited without prior written consent.’.
Verder kan een technische maatregel zijn, voor het weren van GenAI van websites, het gebruik van een tekstbestand genaamd ‘robots.txt’, waarin staat welke gedeeltes van een website wel en niet bezocht mogen worden door AI-systemen. Hoewel dit niet een officieel standaard is, houden de meeste grote Tech bedrijven zich aan dit bestand.[6]
Als laatste is het belangrijk voor organisatie om op de hoogte te blijven van juridische ontwikkelingen rondom AI, zoals de AI Act, en zelf stappen te zetten om creatieve werken te beschermen.
Bron afbeelding: Anne Fehres en Luke Conroy & AI4Media / https://betterimagesofai.org / https://creativecommons.org/licenses/by/4.0/