Het wetsvoorstel “Wet Aanpak Meervoudige Problematiek Sociaal Domein” (Wams) is bedoeld om knelpunten in de gegevensuitwisseling tussen gemeenten en andere organisaties te behandelen. Wat houdt deze wet in? En waarom was hij nodig? Dat lees je in dit artikel.
Wat is de Wams?
Elke gemeente heeft een Sociaal Loket. Daar kan je als inwoner heen voor hulp als je een probleem hebt, bijvoorbeeld op het gebied van schulden of zorg. Soms is er sprake van meerdere problemen, wat we meervoudige problematiek noemen.
De taak van de gemeente om zijn inwoner te helpen vloeit voort uit wetten zoals de Wet maatschappelijke ondersteuning 2015 (Wmo 2015), de Participatiewet, de Jeugdwet en de Wet gemeentelijke schuldhulpverlening. De Wams wordt daar nu aan toegevoegd.
De Wams is bedoeld om gemeenten en andere organisaties te helpen bij het ondersteunen van inwoners. Voornamelijk als het gaat om die meervoudige problematiek. Gezinnen met meervoudige problematiek moeten namelijk vaak vanuit verschillende wetten en domeinen worden ondersteund. Daarom is een gecoördineerde, integrale aanpak nodig. Waardoor de kans bij dit soort scenario’s groot is dat de gemeente de persoonsgegevens van de inwoner met anderen moet delen om goede hulp te kunnen bieden. Bijvoorbeeld als een inwoner schuldproblemen heeft bij de Belastingdienst en zijn zorgverzekeraar.
Waarom was de Wams nodig?
De centrale overheid heeft in 2015 meer bevoegdheden en taken aan gemeenten gegeven. Een van de taken was dat zij maatwerk moeten leveren aan hun inwoners.
In de praktijk blijkt dat gemeenten op beperkingen stuiten. Eén van die beperkingen is dat er geen (wettelijke) grondslag bestaat voor het verwerken en uitwisselen van persoonsgegevens, tussen de verschillende betrokken instanties. Die beperking werd ook beschreven in een rapport van de Autoriteit Persoonsgegevens 1. Daarin stond dat de Wmo 2015 geen wettelijke taak voor de gemeenten bevatte om voor individuele burgers een integrale aanpak tot stand te brengen. Gemeenten hadden gehoopt dat ze gegevens zouden kunnen verwerken door middel van toestemming, alleen bleek dat niet mogelijk2. Toestemming moet vrijwillig, ondubbelzinnig, geïnformeerd en specifiek zijn. Voor een gemeente is toestemming vrijwel niet mogelijk, aangezien een inwoner die vaak niet in vrijheid kan geven 3. Als reactie op het rapport werd besloten om de Wams te creëren. De Wams pakt verschillende knelpunten aan, waaronder gegevensverwerking. Het doel is dat de Wams na de zomer wordt ingediend bij de Tweede Kamer en dat de wet per 1 januari 2024 in werking treedt. Het is nog de vraag of dit haalbaar is.
De Wams en de AVG
Meervoudige problematiek kan leiden tot het verwerken van grote hoeveelheden persoonsgegevens van verschillende aard. Daar kunnen bijvoorbeeld ook gezondheids- en strafrechtelijke gegevens (waaronder politiegegevens) onder vallen. Hoe zit het met de Wams in combinatie met de AVG?
Het blijft natuurlijk belangrijk om te weten of de verwerking noodzakelijk is voor het aanbieden en uitvoeren van hulp. Gemeenten en andere organisaties mogen volgens de AVG niet zomaar persoonsgegevens verwerken, zij moeten een doel hebben voor deze verwerking. Met de introductie van de Wams blijft dat zo.
Een van de meest belangrijke rechten van de burger blijft ook het recht op inzage. Een burger kan aan de gemeente vragen om de verwerkte gegevens in te zien, zodat deze kan controleren of de juiste informatie over hem werd verzameld en verwerkt.
De Wams kan niet alles oplossen
De Wams gaat ervoor zorgen dat gemeenten en andere organisaties een basis krijgen om persoonsgegevens met elkaar te delen. Zo kunnen zaken en diensten efficiënter worden afgehandeld en de burger beter worden gediend. Maar natuurlijk kan de Wams niet alle knelpunten oplossen. Er zal bij de gemeenten en andere organisaties ook iets moeten veranderen om goed samen te kunnen werken. Heldere werkprocessen, handreikingen en trainingen zijn een goed begin.
Kun je hier als gemeente hulp bij gebruiken? Dan helpen wij je graag verder.
1 Zie het onderzoeksrapport ‘Verwerking van persoonsgegevens in het sociaal domein: de rol van toestemming. Onderzoeksrapport op basis van inlichtingen van 41 gemeenten’ uit 2016.
2 Onderzoeksrapport ‘Verwerking van persoonsgegevens in het sociaal domein: de rol van toestemming. Onderzoeksrapport op basis van inlichtingen van 41 gemeenten’, p. 13
3 Onderzoeksrapport ‘Verwerking van persoonsgegevens in het sociaal domein: de rol van toestemming. Onderzoeksrapport op basis van inlichtingen van 41 gemeenten’, p. 13. Én Raad van State (2022, 16 juni). Wet aanpak meervoudige problematiek sociaal domein. Geraadpleegd op 13 september 2022, van https://www.raadvanstate.nl/@126117/w13-21-0187-iii/.