In een tijd waarin technologie een steeds grotere rol speelt, groeit de behoefte aan duidelijke richtlijnen voor het gebruik hiervan. Een goed voorbeeld van technologie die zorgvuldige toepassing vereist, is het gebruik van camera’s binnen zorginstellingen. Hoe zorg je er als zorginstelling voor dat je camera’s op een verantwoorde manier inzet, waarbij je voldoet aan de geldende wet- en regelgeving?

Cameratoezicht ten behoeve van de behandelrelatie
Camera’s kunnen binnen zorginstellingen op diverse manieren worden ingezet. Deze blog richt zich specifiek op cameragebruik dat de behandelrelatie ondersteunt. Het doel hiervan moet altijd gericht zijn op de cliëntenzorg, bijvoorbeeld door het opnemen van een behandelgesprek of het monitoren van cliënten tijdens hun herstel. Dit cameragebruik vindt vaak plaats in een kwetsbare context, wat het des te belangrijker maakt om zorgvuldig te werk te gaan.

Hoewel de aanbevelingen in deze blog logisch geordend zijn, is het niet noodzakelijk om deze altijd chronologisch te volgen. Het is echter cruciaal om álle aanbevelingen mee te nemen voor verantwoord cameragebruik

Bepaal het doel
Definieer eerst wat je wilt bereiken met de inzet van camera’s. Dit doel bepaalt de verdere verplichtingen, dus formuleer het zo concreet mogelijk. Zonder een helder gedefinieerd doel loop je het risico dat camera’s onnodig of onjuist worden ingezet.

Toets op noodzakelijkheid, evenredigheid en subsidiariteit
Het gebruik van de camera moet noodzakelijk zijn voor het bereiken van het beoogde doel. Of een camera noodzakelijk, evenredig en subsidiair is, kun je toetsen aan de volgende onderdelen:

  • Draagt de verwerking effectief bij aan het doel?
  • Staan de verwerkingen in verhouding tot het te bereiken doel?
  • Is de verwerking op een andere, minder ingrijpende manier mogelijk?

Afhankelijk van het doel zijn er vaak technieken mogelijk die privacyvriendelijker zijn dan het opnemen van cliënten. Als het doel is om een signaal te ontvangen wanneer een client uit bed valt, is het mogelijk om live beelden slechts te bekijken op het moment dat een sensor een alarm activeert. Een nog privacyvriendelijkere optie is een zorgmedewerker te sturen op basis van het sensoralarm, zonder gebruik te maken van beeldmateriaal.

Stel een proceseigenaar aan
Leg vast wie de proceseigenaar is per vorm van cameragebruik. Een proceseigenaar is verantwoordelijk voor het implementeren van aanbevelingen uit de DPIA en het naleven van werkafspraken.

Stel een camerabeleid op
Indien er nog geen camerabeleid aanwezig is, kun je deze opstellen. Leg hierin onder andere vast:

  • wie toegang heeft tot de beelden;
  • duidelijke gebruiksspecificaties;
  • in welke situaties een camera ingezet mag worden;
  • met wie een medewerker contact op moet nemen als er wordt overwogen om een nieuwe camera in te zetten;
  • hoelang de camerabeelden bewaard worden. Deze bewaartermijnen kun je vastleggen in een bewaartermijnenbeleid. Verwijs naar dit beleid in het camerabeleid.

Start de inkoopprocedure
Het gebruik van de juiste systemen legt een basis voor een veilige en efficiënte implementatie van cameragebruik. Daarom is het belangrijk om systemen te kiezen die privacyvriendelijke opties bieden, zoals het vervagen van beelden (blurring). Zorg dat de camera’s voldoen aan het doel en de eisen die je eerder hebt opgesteld.

Maak afspraken met verwerkers
Een belangrijk onderdeel van risicomanagement is het maken van afspraken met verwerkers. Deze afspraken kun je vastleggen in een verwerkersovereenkomst. Door duidelijke afspraken te maken voorkom je ongewenst gebruik van persoonsgegevens. Bijvoorbeeld het gebruik van de beelden door verwerkers voor eigen doeleinden.

Rechten van betrokkenen
Alle personen die gefilmd worden hebben onder voorwaarden een aantal rechten onder de Algemene Verordening Gegevensbescherming (AVG). Denk aan het recht op informatie, inzage, gegevenswissing, beperking van de verwerking en bezwaar. Ook vanuit de Wet Geneeskundige Behandelingsovereenkomst (WGBO) bestaat er een recht op inzage in het medisch dossier. Houd hier ook rekening mee, wanneer camerabeelden onderdeel uitmaken van het medisch dossier.

Informeer betrokkenen
Betrokkenen moeten weten dat ze gefilmd gaan worden. Zorg dat dit duidelijk wordt gecommuniceerd, bijvoorbeeld via een bordje of een sticker. De European Data Protection Board (EDPB) adviseert om informatie in twee lagen aan te bieden: een fysieke laag (een bordje of sticker) en een tweede laag (website of informatiefolder). Deze informatie moet beschikbaar zijn voordat een betrokkene het betreffende gebied betreedt.

Vraag expliciete toestemming
Voor het filmen van cliënten in het kader van de behandelrelatie is toestemming vereist, tenzij een wettelijke uitzondering van toepassing is, zoals onder de Wet zorg en dwang. Deze toestemming moet expliciet en vooraf worden gegeven.

Voer een Data Protection Impact Assessment (DPIA) uit
Volgens de AVG is een zorginstelling verplicht om een DPIA uit te voeren, wanneer een verwerking waarschijnlijk een hoog risico oplevert voor de cliënt. Het filmen van cliënten met camera’s levert volgens de EDPB waarschijnlijk een hoog risico op. Een zorginstelling is in dit geval dan ook verplicht tot het opstellen van een DPIA.

Beheer en evalueer het systeem
Installeer het camerasysteem en beheer de documenten. Zorg dat je afspraken uit de DPIA nakomt, zoals periodieke controles van de opgenomen beelden, de lijst met geautoriseerde gebruikers en bewaartermijnen. Deze taak ligt bij de proceseigenaar, met hulp in de uitvoering van andere disciplines binnen de organisatie.

Zorg voor een privacybewuste organisatiecultuur
Hoewel het ontwikkelen van een privacybewuste organisatiecultuur geen formele stap is binnen het stappenplan, is het wel een randvoorwaarde voor het verantwoord inzetten van cameratoezicht. Het is belangrijk dat er een organisatiecultuur heerst waarin privacy en gegevensbescherming als belangrijk wordt ervaren. Voor een organisatie is het essentieel dat privacy afdelingen toegankelijk zijn voor samenwerking en dat de privacyafdeling niet wordt gezien als obstakel of als afdeling/persoon die standaard bezwaar maakt tegen initiatieven.

Wil je meer weten over hoe je deze stappen in de praktijk kunt implementeren? Wij denken graag mee met je mee!


Over de auteur

Terug naar het overzicht