Onlangs gaf een ziekenhuisdirecteur in Nieuwsuur aan het “heel ernstig” te vinden dat hij vanwege privacy niet mag registreren of zijn medewerkers gevaccineerd zijn. Hij heeft inmiddels de Inspectie Gezondheidszorg (IGZ) gevraagd of dit in strijd is met de verplichting om kwalitatief goede en veilige zorg te bieden. Ook andere werkgevers zullen worstelen met de vraag of ze mogen vragen c.q. registreren of een medewerker is gevaccineerd, om zo het werk corona proof te kunnen organiseren. Veel bedrijven zijn huiverig om zo’n registratie aan te leggen, omdat de AVG draconisch hoge boetes oplegt bij onrechtmatige verwerking van persoonsgegevens. De AVG bevat echter geen vierkant verbod op zo’n vaccinatieregister, maar eist een noodzakelijkheidstoets. Maar ook dan kan het onverstandig zijn om zo’n registratie aan te leggen. Waarom? Dat leggen we u graag uit.
Ethische bezwaren
Er kleven naast privacy- en arbeidsrechtelijke vraagstukken ook ethische bezwaren aan zo’n registratie. Als je als gevolg van die registratie wordt uitgesloten van werkzaamheden, kunnen werknemers immers een sterke drang ervaren om toch voor vaccinatie te kiezen. Dat kan indruisen tegen hun autonome wens om niet gevaccineerd te worden. En aangezien we met elkaar hebben afgesproken dat vaccinatie een vrijwillige keuze is van iedereen, zijn dwang en drang uit den boze. Hierdoor is zo’n vaccinatieregistratie vooral een ‘goed werkgeverschapsprobleem’.
Een schoolvoorbeeld van hoe het niet moet
Een schoolvoorbeeld van hoe het ethisch gezien niet moet, is de American Cyanamid casus (VS 1978). Het bedrijf verbood – met een beroep op de arbeidsomstandighedenwet – vrouwen onder de vijftig om als productiemedewerker te werken, omdat loodvergiftiging ernstige gevolgen kon hebben voor ongeboren baby’s. Alleen vrouwen die ouder waren dan 50 of vrouwen die konden aantonen dat ze waren gesteriliseerd mochten in de fabriek werken. Van de vrouwen die dat niet konden of wilden aantonen, konden er slechts zeven worden overgeplaatst naar een andere, lager betaalde functie. De rest zou worden ontslagen. Het resultaat van dit beleid was dat vijf van de dertig getroffen vrouwen ervoor kozen om zich te laten steriliseren, omdat ze het inkomen niet konden missen. Om daar later ontzettende spijt van te krijgen.
Een serieus dilemma voor werkgevers
Werkgevers kunnen niet zomaar beleid of maatregelen introduceren waarvan de (indirecte) gevolgen voor hun werknemers verder reiken dan alleen de werkplek. Zeker als de gevolgen daarvan onomkeerbaar zijn, zoals bij een sterilisatie of vaccinatie. Tijdens deze coronacrisis zitten werkgevers dus met een serieus dilemma. Enerzijds moeten ze van de Arbowet een veilige werkplek bieden voor hun medewerkers en anderen. Anderzijds mogen ze geen maatregelen nemen die disproportioneel inbreuk maken op de grondrechten van hun medewerkers, zoals privacy en lichamelijke integriteit. Als een ziekenhuis een vaccinatieregistratie invoert, met als doel patiënten te behoeden tegen besmetting, dan zal die laatste 10% niet gevaccineerde medewerkers dit ervaren als druk om zich tóch te laten vaccineren. Zeker als de keuze om zich niet te laten vaccineren zou betekenen dat ze dan hun vak niet meer kunnen uitoefenen. Het ziekenhuis moet dus schipperen tussen verschillende belangen. Aan de ene kant zijn er de belangen van de patiënt: patiëntveiligheid, recht op gezondheidszorg en continuïteit van de zorg. Anderzijds zijn er belangen van de medewerkers: goed werkgeverschap, respect voor lichamelijke integriteit, non-discriminatie en recht op arbeid en inkomen. Zoals de ‘uitvinder’ van het privacyrecht, Louis Brandeis, al zei: “Het grootste gevaar voor onze vrijheid schuilt in de situatie waarin de bedoelingen goed zijn”. Zoals het beschermen van patiënten, klanten of ongeboren baby’s. Dan is het extra opletten geblazen. De wens om een registratie op te zetten klinkt logisch, maar is niet zonder risico’s en in veel gevallen waarschijnlijk te makkelijk en onnodig.
Een vraag die we eerst moeten beantwoorden
De Chief Medical Officer van vaccinfabrikant Moderna waarschuwde in een recent interview dat er (nog) geen wetenschappelijk bewijs is dat vaccinatie ook betekent dat je het virus niet op anderen kan overdragen. Ook als we gevaccineerd zijn, raadt hij aan om voorlopig nog steeds voorzorgsmaatregelen te treffen om besmetting te voorkomen. Ook het RIVM hanteert momenteel dat advies. Die waarschuwing raakt aan de grondrechtelijke eis dat een inbreuk op een grondrecht ‘noodzakelijk’ moet zijn (zie ook art. 5 lid 1 sub c AVG). Lees: de vaccinatieregistratie moet effectief bijdragen aan het voorkomen van besmettingen op de werkplek en dat doel moet niet met minder ingrijpende middelen te bereiken zijn. Om de vaccinatieregistratie juridisch aanvaardbaar te maken, zullen virologen dus sowieso eerst de vraag moeten beantwoorden of vaccineren helpt om transmissie van het SARS-Cov-2 virus van een gevaccineerd persoon op een niet-gevaccineerd persoon te voorkomen. Als dat inderdaad zo is, dan zullen werkgevers zichzelf nog steeds de vraag moeten stellen of het onvermijdelijk is voor de organisatie van het werk om te weten of iemand gevaccineerd is. Je zult als werkgever eerst moeten onderzoek of alternatieve middelen om de besmettingsrisico’s te verkleinen – zoals meer afstand houden, mandjes tellen of thuiswerken – wellicht een oplossing zijn. En zo nee, hoe ze de eventuele nadelige effecten van een vaccinatieregistratie voor de medewerkers kunnen voorkomen of compenseren.
De conclusie
Verplichte registratie voor iedereen kan, gelet op de soms grote gevolgen voor specifieke groepen medewerkers, vermoedelijk niet zonder specifiek wettelijk voorschrift. Maar zelfs als we vinden dat een vaccinatieregistratie in een bepaald geval noodzakelijk en proportioneel is, dan nog zal zo’n registratie alleen kunnen zolang de crisis nog niet over is (hoewel vaak niets zo permanent blijkt als iets tijdelijks). Werkgevers moeten er dan wel voor zorgen dat niemand zich vanwege de registratie gedwongen voelt om zich tegen zijn/haar zin te laten vaccineren.
Wil u eens met ons over dit onderwerp sparren? Neem dan gerust contact met ons op.
